Zelfmoord Risicomodel

In zijn boek Why people die by Suicide (2006), beschrijft Thomas Joiner verschillende theorieën over zelfmoord, die voorkwamen in de laatste twee eeuwen. Zijn intermenselijke psychologische theorie over zelfmoord is nuttig bij het maken van een risico inschatting. Volgens Joiner hebben de mensen die zelfmoord plegen niet alleen de wens om dood te gaan, maar hebben ze geleerd het instinct tot zelfbehoud te ‘overwinnen’.

In andere woorden, volgens Joiner bestaat de doodswens uit twee psychologische ervaringen: een gevoel anderen tot last te zijn (perceived burdensomeness) en een gebrek aan verbinding met anderen (thwarted belonginess). Bij de eerste ervaring is het woord ervaren benadrukt, omdat het niet uitmaakt wat de rest van de wereld ziet, het gaat erom hoe de persoon naar zichzelf kijkt. Heel vaak is de gedachte: ‘voor de mensen die van mij houden is het beter dat ik dood ben’. De suïcidale persoon heeft vaak geen doelen meer in het leven. De tweede ervaring, de kloof, heeft te maken met het gevoel ergens bij te horen. Mensen zijn erop gemaakt om contacten met anderen te hebben, en wanneer deze contacten verbroken worden of er niet meer zijn, worden we geïsoleerd.

Op zichzelf zijn deze situaties niet genoeg om zelfmoord te plegen, maar als iemand de mogelijkheid ziet of ervaart, creëert dit een hoog risico op zelfmoord. Vanaf de geboorte hebben mensen een sterk instinct tot zelfbehoud. Joiner stelt dat meerdere pijnlijke ervaringen in de levensloop ervoor kunnen zorgen dat iemand de angst voor pijn en dood die samenhangen met zelfmoord verdringt. Deze ervaringen kunnen te maken hebben met trauma en misbruik, maar ook met risicovol gedrag, verwondingen door contact sporten en kennis over wapens en dodelijke drugs. Dit verklaart ook waarom een eerdere zelfmoordpoging de sterkste voorspeller is van een nieuwe poging. Maar pijnlijke en problematische ervaringen of levensgevaarlijke gedragingen zijn niet op zichzelf voorspellers van zelfmoord. Het risico wordt veel hoger naarmate deze twee factoren overlappen – wanneer een doodswens samenvalt met het vermogen om het uit te voeren.